శ్రీనారాయణః : శివం ప్రణమ్య శిరసా దానవేంద్రః ప్రతాపవాన్‌ | సమారురోహ యానం చ సహామాత్యైః స సత్వరః. 1

శివః స్వసైన్యం దేవాం శ్చ ప్రేరయామాస సత్వరమ్‌ | దానవేంద్రః ససైన్య శ్చ యుద్ధారంభే బభూవహ. 2

స్వయం మహేంద్రో యుయుధే సార్ధం చ వృషపర్వణా | భాస్కరో యుయుధే విప్ర చిత్తినా సహ సత్వరః. 3

దంభేన సహ చంద్ర శ్చ చకార పరమం రణమ్‌ | కాలస్వరేణ కాల శ్చ గోకర్ణేన హుతాశనః. 4

కుబేరః కాలకేయేన విశ్వకర్మా మయేన చ | భయంకరేణ మృత్యు శ్చ సంహారేణ యమ స్తథా. 5

వికంకణన వరుణ శ్చం చలేన సమీరణః | బుధశ్చ ఘృతపృష్ఠేన రక్తాక్షేణ శ##నైశ్చరః. 6

జయంతో రత్న సారేణ వసవో వర్చసాం గణౖః | అశ్వినౌ చ దీప్తిమతా ధూమ్రేణ నలకూబరః. 7

ధురం ధరేణ ధర్మ శ్చ ఉషాక్షేణచ మంగళః | శోభాకరేణ వై భానుః పిఠరేణ చ మన్మథః. 8

గోధాముఖేన చూర్ణేన ఖడ్గేన చ ధ్వజేన చ | కాంచీముఖేన పిండేన ధూమ్రేణ సహ నందినా. 9

విశ్వేన చ పలాశేనాదిత్యాద్యా యుయుధుః పరే | ఏకాదశ చ రుద్రావై ఏకాదశ భయంకరైః. 10

మహామారీ చ యుయుధే చోగ్రచండాదిభిః సహ | నందీశ్వరాదయః సర్వే దానవానాం గణౖః సహ. 11

యుయుధుశ్చ మహాయుద్ధే ప్రళ##యే పి భయంకరే | వటమూలే చ శంభుశ్చ తస్థౌ కాళ్యాఃసుతేన చ. 12

ఇరువదిరెండవ అధ్యాయము

శ్రీనారాయణు డిట్లనియెను: ప్రతాపశాలియగు దానవపతి శివునకు తలవంచి నమస్కరించి త్వరితగతిని తన మంత్రులతో గూడి విమాన మెక్కెను. శివుడును తన సేనలను యుద్ధమునకు సిద్ధము గమ్మనెను. దానవతియును తనసైన్యముతో పోరున కాయత్తు డయ్యెను. మహేంద్రుడు స్వయముగ వృషపర్వునితో భాస్కరుడు విప్రచిత్తితో చంద్రుడు దంభునితో మహా యుద్ధము సాగించిరి. కాలుడు కాలస్వరునితో అగ్నిదేవుడు గోకర్ణునితోడ కుబేరుడు కాలకేయునితో విశ్వకర్మమయునితో మృత్యువు భయంకరునితో యముడు సంహారునితో వరుణుడు వికంకునితో వాయువు చంచలునితో బుధుడు ఘృతపృష్ఠునితో శ##నైశ్చరుడు రక్తాక్షునితో జయంతుడు రత్నసారునితో వసువులు వర్చోగణములతో అశ్వినులు దీప్తిమంతునితో నలకూబరుడు ధూమ్రునితో ధర్ముడు దురంధరునితో మంగళుడు ఉపాక్షునితో భానుడు శోభాకరునితో మన్మథుడు పిఠరునితో నంది గోధాముఖుడు చూర్ణుడు ఖడ్గుడు ధ్వజుడు కాంచీముఖుడు పిండుడు ధూమ్రుడు విశ్వుడు పలాశుడు మున్నగు వారితో ఆదిత్యులు మున్నగువారు ఏకాదశరుద్రులేకాదశ భయంకరులతో పోరిరి. మహామారి యుగ్రచండాదులతో నందీశ్వరాదులు దానవుల గణములతో పోరు సాగించిరి. వీరెల్లరును ప్రళయ భయంకరముగ యుద్ధమున బోరిరి. శంభుడు కాళికతో కుమారునితో గూడి మఱ్ఱిచెట్టు క్రింద నుండెను.

సర్వే చ యుయుధుః సైన్యసమూహాః సతతం మునే | రత్నసింహాసనే రమ్యే కోటిభిర్దానవైః సహ. 13

ఉవాస శంఖచూడ శ్చ రత్నభూషణ భూషితః | శంకరస్య చ యే యోధా దానవైశ్చ పరాజితాః. 14

దేవాశ్చ దుద్రువుః సర్వే భీతాశ్చ క్షతవిగ్రహాః | చకార కోపం స్కందశ్చ దేవేభ్యశ్చాభయందదౌ. 15

బలం చ స్వగణానాం చ వర్ధయామాస తేజసా | సో7య మేకశ్చ యుయుధే దానవానాంగణౖః సహ. 16

అక్షేహిణీనాం శతకం సమరే చ జఘాన సః | అసురాన్పాతయామాస కాళీ కమలలోచనా. 17

పపౌ రక్తం దానవానా మతిక్రుద్ధా తతః పరమ్‌ | దశలక్ష గజేంద్రాణాం శతలక్షం చ కోటిశః. 18

సమాదా యైకహస్తేన ముఖే చిక్షేప లీలయా | కబంధానాం సహస్రంచ ననర్త సమరే మునే. 19

స్కందస్య శరజాలేన దానవాః క్షతవిగ్రహాః | భీతాశ్చ దుద్రువుః సర్వే మహారణ పరాక్రమాః. 20

వృషపర్యా విప్రచిత్తి ర్దంభశ్చా పి వికంకణః | స్కందేన సార్ధం యుయుధుస్తే సర్వే విక్రమేణ చ. 21

మహామారీ చ యుయుధే న బభూవ పరాజ్ముఖీ | బభ్జూవుస్తే చ సంక్షుబ్ధాః స్కందస్య శక్తిపీడితాః. 22

న దుద్రువు ర్బయాత్స్వర్గే పుష్పవృష్టి ర్బభూవహ | స్కందస్య సమరం దృష్ట్వా మహారుద్రసముల్బణమ్‌. 23

దానవానాం క్షయకరం యథా ప్రాకృతికో లయః | రాజా విమాన మారుహ్య చకార బాణవర్షణమ్‌. 24

నారదా! ఆ విధముగ సేనలు తలపడి పోరుచుండెను. శంఖచూడుడు సొంపైన రతనాల గద్దియపై కోటి దానవులనుగూడి యుండెను. అతడు రత్నభూషణములతో మెఱయుచుండెను. శివుని సేనలు దానవుల చేతులలో నోట పడుచుండెను. సురలు నెత్తురు చిప్పిలు మేనులతో పరుగిడుచుండస్కందుడు కోపించి వారి కభయ మొసంగెను. కుమారుడు తన తేజముతో వారిలో నుత్తేజము గలిగించెను. తాను దానవగణములో తలపడెను. కుమారస్వామి యుద్ధమునందు కొన్ని వందల యక్షౌహిణులను హతమార్చెను. కమలలోచనయగు కాళికయును పెక్కురు రక్కసుల నుక్కడగించెను. ఆమె మహా క్రోధముతో రక్కసుల నెత్తరు గ్రోలెను. పదిలక్షల గజములను లక్షకోట్ల గుఱ్ఱములను చేతితో లీలగ పట్టుకొని కాళి నోటబెట్టు కొనెను. రణరంగమున వేల మొండెములు నటింపజొచ్చెను. కుమారస్వామి బాణపు దెబ్బలకు మేనులు చిల్లులుపడగ రణకోవిదులగు దానవులు వెఱపఱచిరి. కాని వృషపర్వుడు విప్రచిత్తి దంభుడు వికంకణుడు మొదలగు కొద్దిమంది పరాక్రమ ముతో కుమారునితో బోరుచుండిరి. మహామారి సైతము వెనుకంజ వేయక పోరు సాగించెను. దానవు లెల్లరును కుమారుని శక్తిచే పీడితులై గగ్గోలు పెట్టిరి. కాని వారు భయపడి పారిపోలేదు. ఇంతలో దివినుండి కుమారునిపై పూలజల్లు కురిసెను. కుమారుడు మహారుద్రుని విధమున యుద్ధము చేయుచుండెను. దానవులు ప్రాకృత ప్రళయమునందలి నాశమువలె నశించిరి. అపుడు శంఖచూడుడు విమానమెక్కి బాణవర్షము కురిపించెను.

నృపస్య శరవృష్టిశ్చ ఘనస్య వర్షణం యథా | మహాఘోరాంధకారశ్చ మహ్న్యుత్థానం బభూవ చ. 25

దేవాః ప్రదుద్రువుః సర్వే7ప్యన్యే నందీశ్వరాదయః | ఏక ఏవ కార్తికేయ స్తస్థౌ సమరమూర్ధని. 26

పర్వతానాం చ సర్పాణాం శిలానాం శాఖినాంతథా | నృప శ్చకార వృష్టిం చ దుర్వారాం చ భయం కరీమ్‌. 27

నృపస్య శరవృష్ట్యా చ ప్రహితః శివనందనః | నీహారేణ చ సాంద్రేణ ప్రహితో భాస్కరో యథా. 28

ధనుశ్చిచ్ఛేద స్కందస్య దుర్వహంచ భయంకరః | బభంజ చ రథం దివ్యం చిచ్ఛేద రథ పీఠకాన్‌. 29

మయూరం జర్జరీ భూతం దివ్యాస్త్రేణ చకార సః | శక్తిం చిక్షేప సూర్యాభాం తస్య వక్షస్య ఘాతినీమ్‌. 30

క్షణం మూర్ఛాం చ సంప్రాప బభూవ చేతనః పునః | గృహీత్వా తద్ధను ర్దివ్యం యద్దత్తం విష్ణునా పురా. 31

రత్నేంద్ర సారనిర్మాణ యానమారుహ్య కార్తికః | శస్త్రాస్త్రం చ గృహీత్వా చ చకారరణ ముల్బణమ్‌. 32

సర్పాంశ్చ పర్వతాంశ్చైవ వృక్షంశ్చ ప్రస్తరాం స్తథా | సర్వాం శ్చిచ్ఛేద కోపేన దివ్యాస్త్రేణ శివాత్మజః. 33

వహ్నిం నిర్వాపయామాస పార్జన్యేన ప్రతాపవాన్‌ | రథం ధను శ్చ చిచ్ఛేద శంఖచూడస్య లీలయా. 34

సన్నాహం సారథిం చైవ కిరీటం ముకుటోజ్జ్వలమ్‌ | చిక్షేప శక్తి శుక్లాభాం దానవేంద్రస్య వక్షసి. 35

మూర్ఛాం సంప్రాప్య రాజా చ చేతన శ్చ బభూహ | ఆరురోహ యానమన్య ద్ధనుర్జగ్రాహ సత్వరః. 36

దానవుని బాణవర్షము మేఘము లుంచినట్టుల కటికి చీకట్లు గల్గించుచు నిప్పులు గ్రక్కుచున్నట్టు లుండెను. అపుడు నందీశ్వరాది సురు లెల్లరును పలాయనము చిత్తగించిరి. కుమారస్వామి మాత్రము రణాంగణమందు కదలకుండెను. శంఖచూడుడు పర్వతముల-పాముల-శిలల వర్షము భీకరముగ కురిపించెను. అతని బాణ వృష్టికి శివ కుమారుడు దట్టపు మంచునీత గప్పబడిన వెలుగువలె కాంతి తరిగి వెలుగుచుండెను. దానవుడు స్కందుని బెట్టిదమైన విల్లువిఱిచి దివ్య రథమును రథ పీఠములను విఱుగగొట్టెను. అతడొక దివ్యాస్త్రముతో నెమిలిని చిల్లులు పడగొట్టెను. పిదప స్కందుని ఱొమ్ముమీద సూర్యునిబోలు శక్తిని ప్రయోగించెను. అంత స్కందుడు క్షణకాలము మూర్ఛిల్లి వెంటనే తెప్పరిల్లి తనకుమున్ను విష్ణు వొసంగిన దివ్యధనువు చేపట్టెను. కుమారుడు వెంటనే రత్నసార నిర్మితమైన రథ మెక్కి శస్త్రాస్త్రములు ధరించి మరల రణము సాగించెను. శివకుమారుడు దానవుడు విసరివేసిన పాములను పర్వతములను వృక్షములను రాళ్లను తన దివ్యాస్త్రము లతో కోపముతో తునాతునుకలు చేసెను. శంఖచూడుని యాగ్నేయాస్త్రమును కుమారస్వామి పర్జన్యాస్త్రముతో చల్లార్చెను. తర్వాత శంఖచూడుని రథమును ధనువును తేలికగ ముక్కముక్కలు చేసెను. వాని సారథిని మేలైన కిరీటమును ఛేదించి ధనుజుని ఱొమ్ముందు కుమారుడు తెల్లని శక్తిబాణము గాడనాటెను. దానవుడు మూర్ఛిల్లి పిదప తెలివొంది మఱియొక్క విమాన మెక్కి విల్లుచేత పట్టెను.

చకార శరజాలం చ మాయయా మాయినాం వరః | గుహం చచ్ఛాద సమరే శరజాలేన నారద. 37

జగ్రాహ శక్తి మవ్యగ్రాం శతసూర్య సమ ప్రభామ్‌ | ప్రళయాగ్ని శిఖారూపాం విష్ణోశ్చ తేజసావృతామ్‌. 38

చిక్షేప తాం చ కోపేన మహావేగేన కార్తికే | పపాత శక్తి స్తద్గాత్రే వహ్నిరాశి రివోజ్జ్వలా. 39

మూర్ఛాం సంప్రాప శక్త్యా చ కార్తికేయో మహాబలః | కాళీగృహీత్వాం తం క్రోడే నినాయ శివసన్నిధౌ. 40