Sri Vishnudharmottara Mahapuranamu-2
Chapters
నూట ఎనుబదిరెండవ అధ్యాయము - ధనుర్వేద విద్యావర్ణనము పుష్కర ఉవాచ :- ఖడ్గ ప్రయోగములు 32 భ్రాంతముద్భ్రాంత మావిద్ధ మాప్లుతం నిఃసృతంసృతమ్ | సంపాతం సముదీర్ణం చ సేనాపాత మనాకులమ్. ఉద్ఘాత మవధూతం చ సవ్యదక్షిణ మేవ చ | అనాలక్షితవిస్ఫోటౌ కరాలేంద్రమహాముఖౌ. వికరాల విపాతౌ చ విభీషణభయంకరౌ | సమగ్రాం వా తృతీయాం వా పాదపాదావజారిజాః. ప్రత్యాలీఢ మనాలీఢం వరాహ లులితం తథా | ఇతి ద్వాత్రింశధా జ్ఞేయా ఖడ్గా శ్చర్మ విధారణాః. ఖడ్గ ప్రయోగములు పుష్కరుడనియె. భ్రాంతము ఉద్భ్రాంతము మొదలుగ ఖడ్గ విధారణములు=కత్తిగొనిచేయు ప్రక్రియలు - ముప్పదిరెండు ప్రాసప్రయోగములు 5 ఋజ్వా యత విశాలం చ తిర్యఙ్నమితమేవ చ | పంచ కర్మ వినిర్దిష్టం వ్యస్త్రే ప్రాసం మహాత్మభిః. శూల ప్రయోగములు 6 ఛేదనం తర్జనం పాతో భ్రమణం భ్రామణం తథా | వికర్తనం కర్తనం చ చక్రభ్రమణ మే చ. (ఈటె) -: ప్రాసప్రయోగములు :- ఋజువు ఆయతము విశాలము తిర్యక్కు నమితమునను పేరి అస్త్రప్రయోగమెరుగని వానికి ప్రాసప్రయోగమైదురకములుగా మహాత్ములచే జెప్పబడినది. ప్రాసమనగా (?) ఆస్ఫోట క్ష్వేడనం భేద స్త్రాసోల్లాసితకౌ తథా | శూలకర్మణి జానీహి షష్ఠమాఘ్రాతసంజ్ఞితమ్. తోమర ప్రయోగములు 4 దృష్టిఘాతం భుజాఘాతం పార్శ్వఘాతం చ భార్గవ | ఋజ్వావక్షేపమాఘాతం తోమరస్య ప్రకీర్తితమ్. గదా ప్రయోతములు 12 సంహతావితతం వామం గోమూత్రం కమలావిలమ్ | తతో7ర్ధభాగనమితం వామ దక్షిణ మేవ చ. వ్యావృత్తం చ పరావృత్తం పాదోద్ధూత మవిప్లుతమ్ | హంసమార్గ విమార్గే చ గదాకర్మ ప్రకీర్తితమ్. పరశుప్రయోగాః 6 కరాలమకపాతం చ ద శోప ప్లమేవ చ | క్షిప్తం హస్త స్థితం శూన్యం పరశోస్తు వినిర్దిశేత్. ముద్గరలగుడ ప్రయోగాః 3 తాడనం ఛేదనం రామ! తథా చూర్ణన మేవ చ | ముద్గరస్య తు కర్మాణి లగుడస్యచ తాన్యపి. -: శూల ప్రయోగములు :- భేదనము తర్జనము పాదము భ్రమణము భ్రామణము వికర్తనము కర్తనము ననునవి చక్రభ్రమణ ప్రక్రియలు ఏడు. ఆస్ఫోటము క్ష్వేడనము భేదము త్రాసము ఉల్లాసితకము ఆఘ్రాతము నననవి శూలప్రయోగములారురకముయి. తోమర (చిల్లకోల) -: ప్రయోగములు :- దృష్టిపాతము భూజాఘాతము పార్శ్వఘాతము ఋజ్వానక్షేపము ఆఘాతము ననునవి తోమర ..... ...... ప్రయోగ ప్రక్రియలారు. గదాప్రయోగ ప్రక్రియలు 12. సంహతావితతము వామములు గోమూత్రము కమలావిలము అర్ధభాగనమితము వామదక్షిణము వ్యావృత్తము పరావృత్తము పాదోద్ధూతము అవిప్లుతము హంసమార్గము ననునవి పండ్రెండు. -: పరశు (గండ్రగొడ్డలి) ప్రయోగములు :- కరాలము పాతము దశోపప్లవము క్షిప్తము హస్తస్థితము శూన్యము ననునవి పరశు (గండ్రగొడ్డలి) యొక్క ప్రయోగ భేదములారు. ముద్గరము - లగుడము - యొక్క ప్రయోగము తాడనము ఛేదనము చూర్ణనము ననునవి ముద్గరము - లగుడము = దుడ్డుకఱ్ఱ యొక్క ప్రయోగములు మూడు. -: పట్టిస ప్రయోగః :- అన్త్యమధ్యం పరావృత్తం నిదేశార్థం తథైవ చ | వజ్రసై#్య తాని కర్మాణి పట్టిసస్య తథైవహి. -: కృపాణీ ప్రయోగః :- హరణం ఛేదనం ఘాతో భేదనం రక్షణం తథా | కృపాణీకర్మ నిర్దిష్టం పాతనం స్ఫోటనం తథా. -: క్షేపణీ ప్రయోగః :- త్రాసనం రక్షణం ఘాతం తలోద్ధరణ మాయతమ్ | క్షేపణీకర్మ నిర్దిష్టం యంత్రకర్మైతదేవతు. -: గదా ప్రయోగములు :- సంత్యాగ మంగమర్దం చ వరాహోద్ధూతకం తథా | హస్తార్ధం హస్తపాలీన మేక హస్తార్ధ హస్తకమ్. ద్విహస్త బాహు పాశే చ కోటిరేచితకోద్దతే | ఉరోలలాట ఘాతే చ భుజాది వసనం తథా. కరో ద్ధూత విమార్గం చ పాదాహతి విపాదకమ్ | గాత్ర సంశ్లేషణం కాంతం తథా గోవిధి పర్యయమ్. ఊర్ధ్వ ప్రహారం ఘాతం చ గోమూత్రం సవ్యదక్షిణమ్ | పాదసంచారకం గండం కబరీబంధ మాకులమ్. తిర్యగ్గత మపా మార్గం భీమవేగం సుదర్శనమ్ | సింహక్రాంతం గజక్రాంతం వృషభా7క్రాంతమేవ చ. గదాకర్మ విజానీయా ద్ధనుర్వేద విశారదః | -: నియుద్ధ ప్రయోగాః :- ఆకర్షణం వికర్షంచ బాహునామనమేవ చ. గ్రీవావిపరి వర్తం చ పృష్ఠభంగం సుదారుణమ్ | పర్ణాసనం విపర్యాసః పశుపార మజావికమ్. పాదప్రహార మాస్ఫోటం కవిరేచితకం తథా | గాత్రశ్లేషం కంఠగతం మహీత్యాజన మేవ చ. ఉరోలలాట ఘాతం చ విస్పష్టకరణం తథా | ఉద్ధూత మవధూతం చ తిర్యఙ్మార్గ గతిం తథా. గజస్కంధ మవక్షేప మవాఙ్ముఖకమేవ చ | దేవమార్గ మధోమార్గ మమార్గ గమనా కులమ్. ముష్టిఘాత మవక్షేపో వసుధా ధారణం తథా | జాను బంధం భుజాబంధం ఊరుబంధం సుదారుణమ్. సంసృష్టం సోదరం శుభ్రం భుజావేల్లితమేవ చ | నియుద్ధకర్మ జానీయా న్ని యుద్ధకుశలో జనః. ప్రధాన కర్మాణి తవేరితాని | న్యస్తప్రధానే పురుషప్రవీర; నామాని రూపాణి భవంతి తాని | జ్ఞేయాని సర్వాణి యథానురూపమ్. ఇతి శ్రీవిష్ణుధర్మోత్తరే ద్వితీయఖండే ధనుర్వేద విద్యావర్ణనో నామ ద్వ్యశీత్యుత్తర శతతమో7ధ్యాయః. -: వజ్ర - పట్టిస - ప్రయోగములు :- అంత్యమధ్యము వరావృత్తము నిదేశార్థము అనునవి వజ్రము - పట్టిసము - ఖడ్గభేదము - అడ్డుకత్తి - యనువాని ప్రయోగములు. -: కృపాణీ ప్రయోగములు :- హరణము ఛేదనము ఘాతము భేదనము అనునవి. -: క్షేపణీ ప్రయోగములు :- క్షేపణి=భిండివాలము - విడిసివాటు గలదియు త్రాసనము రక్షణము ఘాతము తలోద్ధరణము అయతము యంత్ర కర్మ యంత్రముచేత జేయవలసినవియునివే. -: గదా ప్రయోగములు :- సంత్యాగము అనునది మొదలు వృషభాక్రాంతముదాక. -: గదా ప్రయోగ ప్రక్రియలు :- ఆకర్షణము మొదలుగ భుజావేల్లితమనుదానిదాక నియుద్ధ ప్రక్రియలు (జెట్టీపట్లు కుస్తీపట్లు నవివీనినందురు.) ఓ వీర పురుష! ప్రధాన కర్మలివి లీ ప్రక్రియముల నీకు జెప్పితిని. పేర్లువానిరూపములు యథానురూపముగ దెలియనగును. ఇది శ్రీవిష్ణుధర్మోత్తరమున ద్వితీయఖండమున ధనుర్వేదవిద్యావర్ణనమను నూటయెనుబదిరెండవ అధ్యాయము.